Rabindranath Tagore poeta eta Literaturako Nobel sariduna ere izan zen, eta 1901ean Santiniketon eskola sortu zuen, naturaren, artearen eta hezkuntzaren arteko harmonian oinarritutako gunea. Sistema kolonial zurrun eta mekaniko baten aurrean, ikaskuntza askatasunez, edertasunez eta sakontasun emozionalez biziko zen ingurune bat sortu zuen. Bere eskolak zigorra eta errepikapena baztertzen zituen, eta pertsona, adierazpen artistikoa eta naturarekiko kontaktua jartzen zituen erdigunean. "Maite dena besterik ezin da irakatsi", zioen, bere filosofia laburtuz.

Literaturagatik mundu osoan ezaguna bada ere, bere hezitzaile rola Indiatik kanpo geratu da. Tagorek gaur egungo kontzeptuak aurreratu zituen, hala nola ingurumen-hezkuntza, inklusioa, espiritualtasun laikoa eta integrazio kulturala. Bere eskolak, gero Visva-Bharati unibertsitatera bideratu zenak, Ekialdea eta Mendebaldea, zientzia eta artea, arrazoia eta sentsibilitatea lotzen dituen pedagogia humanistaren eredu izaten jarraitzen du.

La lectura de IntocablesUkiezinak liburuaren irakurketak, Narendra Yadhav ekonomialariaren autobiografiak, dalit familia batek historikoki isiltasunera eta umiliaziora kondenatu dituen gizarte batean duintasuna lortzeko izan duen borroka erakusten du. Kontakizuna Babasaheb Ambedkar liderraren irakaspenek zeharkatzen dute, eta erakusten du nola hasi ziren dalitak hitz egiten, salatzen eta antolatzen 1920ko hamarkadatik aurrera, kasten egitura bati aurre eginez, legez indargabetuta egon arren, gizartean eta kulturan jarduten jarraitzen duena.

Testigantza honetan, oinazea eta bidegabekeria umorearekin, poesiarekin eta itxaropen hautsiezinarekin elkartzen dira. Yadhaven ahotsa milioika dira beste historia bat eraikitzeko gai direnak, nahiz eta mendeetan baztertuta egon. Horrela, liburua askapen eta kontzientzia mapa bihurtzen da, non hitza — hainbeste denboraz ukatua — eraldaketarako tresna bihurtzen den.

Indiako kasta-sistema kontraesankorra da, non daliten zapalkuntza historikoa kontakizunekin batera bizi baita. Mendeetan baztertuak izan diren arren, gaur egun dalit batzuek hezkuntza, politika edo arrakasta ekonomikoa eskuratzen dute, baina lorpen horiek ez dituzte eguneroko indarkeriak ezabatzen: lintxamenduetatik debekatutako bidea erabiltzetik edota etxebizitza ukatzeraino " behekoa izateagatik". Landa-eremuetan, egiturak lehen bezain zurrun jarraitzen du, eta hirietan, zertxobait laxoagoa bada ere, sistemak loturak, aukerak eta harremanak moldatzen ditu oraindik.

Mugikortasun soziala posible da, baina partziala eta hauskorra. Muturreko taldeen presioak, ezkontza-tradizioek eta egiturazko bazterketak bere horretan diraute. Budismora, kristautasunera edo islamera bihurtzea askapenerako bide sinbolikoa izan da, erabateko berdintasuna bermatzen ez duen arren. Dalitaren figurak adiera berria hartu du: "ukiezinetik" subjektu politikora. Baina diskriminazioa ez da amaitu; sotilagoa bihurtu da, eta, kasu batzuetan, instituzionalizatua. Borroka errespetuagatik da oraindik, ez integrazioagatik bakarrik.

Helburu globalak dituen nazio baten eta desberdintasun sakonak dituen errealitate baten arteko tentsioak islatzen ditu Indiako hezkuntzak. Konstituzioak doako hezkuntza eskubide gisa ezartzen duen arren, milioika haur — batez ere neskak, dalitak eta tribuetako kideak — ez dira eskolatze duin batera iristen. Estatuen, gizarte-klaseen, generoaren eta landa- edo hiri-eremuen arteko arrakalek oraindik ere baztertzailea den egitura erakusten dute. Kasta behartsuenentzako "erreserben" edo kupoen politikak asimetria horiek zuzentzen saiatzen dira, baina erresistentzia sozialak sortzen dituzte, eta ez dira beti modu justu edo eraginkorrean aplikatzen.

Horri erantzunez, SEWA, CRY edo Vidya and Child bezalako GKEak sortu dira, komunitatetik irtenbideak ematen dituztenak. Bere lanak funtsezkoena adierazten du: ez da nahikoa eskolara sartzea, kalitatezko hezkuntza behar da, kritikoa eta errealitate kulturalekiko sentikorra. Eskola-bazkarien programa nabarmentzen da desertzioaren aurkako tresna zehatz gisa. Hala ere, egileak dioen bezala, benetako aldaketak hezkuntza-sistema birplanteatzea eskatzen du, "lehen ikasleak" bakarrik prestatzeari utzi eta azkenekoak, ahaztuenak, besarkatzeko. Horrela bakarrik izango baita hezkuntza benetan inklusiboa eta eraldatzailea.